سه شنبه، 29 خرداد، 1386

دست مریزادی به موسسه ژئوفیزیک
.
دو سه هفته پیش من اینجا وسط یک مطلب کاملا بی‌ربط اشاره‌ای کردم به مصیبتی که محققین در ایران بعد از هر زلزله برای دریافت اطلاعات اون زلزله داشتند. دست بر قضا چند روز بعد از طریق سایت صبحانه وب‌سایت "بانک داده بر خط" موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران را دیدم، دیروز تا حالا هم که لینک این وب‌سایت هرجایی پیدا میشه. ظاهر این سایت و اطلاعاتی که میده حتی از لحاظ طراحی قالب به شدت شبیه نمونه‌های آمریکاییشه + ، + . (مخصوصا شبیه لینک اولی) اگه باطن کار هم از لحاظ سرعت عمل، دقت و تداوم کار در حد قابل قبولی شبیه اون‌ها باشه باید گفت که کار بسیار بزرگی انجام شده که واقعا قابل تقدیره.
در تمام دنیا افرادی که درباره زلزله تحقیق می‌کنند یک جمله درگوشی بسیار معروف دارند که البته جرات بلند گفتنش را ندارند! این جمله میگه هر زلزله‌ای که بیاد یک نعمته و خوشحال کننده است، دلیلش هم اینه که هنوز اطلاعات بشر در مورد رفتار زلزله و تاثیر متقابل امواج با هر آنچه که از مبدا تا مقصد سر راهش قرار میگیره ناقصه. به دلیل گستردگی جغرافیایی مناطق لرزه خیز، محدودیت تجهیزات و فاصله زمانی دیر به دیر زلزله‌ها، در هر منطقه اطلاعات زیادی در مورد رفتار لرزه‌ای منطقه وجود نداره. برای همین هم هر زلزله‌ای که در گوشه‌ای از دنیا اتفاق میفته به شرط اینکه اطلاعاتش به نحو درستی ثبت و ضبط بشه برای محققین سراسر دنیا یک منبع اطلاعات ارزشمند میشه. به همین دلیل هم رویکرد فعلی در تحقیقات زلزله ثبت اطلاعات در حداکثر نقاط ممکنه تا شاید با تکرار و تداوم این کار و جمع آوری اطلاعات زیاد، رفتار زلزله در درازمدت قابل پیش‌بینی بشه (رفتار زلزله قابل پیش‌بینی بشه نه وقوع زلزله). برای همین هم در کشورهای پیشرفته در مناطق لرزه خیز تقریبا همه جا دستگاه‌های لرزه سنج کار گذاشتند. خیلی از نقاط هست که لرزه سنج‌های متعدد در طبقات مختلف یک ساختمان یا در اعماق مختلف زمین کار می‌گذارند. در زمینه ثبت داده‌ها ژاپنی‌ها به طرز باور نکردنی جلو رفتند به نحوی که آمریکایی‌ها که خودشون غولی در این کارها هستند واقعا به اون‌ها غبطه می‌خورند.
طبیعتا امکانات ما در ایران قابل مقایسه با ژاپن و آمریکا نیست. اما اگه نتونیم از همین تعداد محدود دستگاه‌های موجودمون هم به دلیل عدم بهره‌برداری درست یا بدتر از اون خست در انتشار اطلاعات بهره‌برداری لازم را بکنیم دیگه جای تاسف مضاعفه.
اما زلزله‌ها در ایران معمولا از یک جهت دیگه هم منبع خیر می‌شند. اصلا ذره‌ای شک نداشته باشید که راه اندازی این وب‌سایت اثر مستقیم زلزله بم بوده و اگر این زلزله اتفاق نمی افتاد تا بیست سال بعد هم چنین کاری انجام نمی‌شد. درست یادم نیست اما فکر می‌کنم تاریخ تشکیل کمیته دائمی تدوین و بازنگری آیین‌نامه زلزله ایران هم دقیقا بعد از زلزله منجیل بوده. توجه کنید که اگر این بانک اطلاعات آنلاین واقعا مشابه نمونه های خارجیش باشه، که اصولا باید هم باشه، اهمیتش صرفا در راه اندازی یک وب‌سایت برای انتشار داده‌ها نیست بلکه اهمیتش در ایجاد شبکه سراسری جمع‌آوری و پردازش آنلاین اطلاعاته که باید پشت‌سر این سایت وجود داشته باشه. تا جایی که من می‌دونم زمانی که زلزله بم اتفاق افتاد و حتی سال بعد از اون در زلزله گرگان و تهران دستگاه‌های لرزه‌سنج حتی به صورت شبکه به مرکز متصل نبودند تا اطلاعات دستگاه‌ها مستقیم به مرکز ارسال بشه چه برسه به اینکه نتایج مستقیما و خودکار آنالیز و اعلام بشه به همین دلیل هم بود که تا ساعت‌ها بعد از زلزله، منبع خبر صدا و سیما سایت مرکز آمریکایی بود که اطلاعات اولیه زلزله تهران را نزدیک بیست دقیقه بعد منتشر کرد.
به هر حال خدا را شکر که اگه زلزله بم چهل هزار نفری را قتل عام کرد اثرات مثبتی هم برای مملکت داشت.